นับตั้งแต่ ช่วงปลายปี 2019 ที่มีการแพร่ระบาดของ โควิด-19 มากขึ้น โดยโรคโควิด-19 เป็นโรคที่มีผลกับระบบการหายใจ ที่นำไปสู่ภาวะพร่องออกซิเจนได้ ซึ่งหากผู้ป่วยที่มีโรคประจำตัวอยู่แล้ว เมื่อได้รับเชื้อจะมีอาการที่รุนแรงกว่าผู้ป่วยที่ไม่มีโรคประจำตัว โดยในส่วนใหญ่ผู้ป่วยที่อาการรุนแรงจะอยู่ในช่วงอายุ 60 ปีขึ้นไป ทำให้ส่วนใหญ่ทางญาติของผู้ป่วยและบุคคลทั่วไปเริ่มมองหาเครื่องที่ช่วยเพิ่มค่าความเข้มข้นของออกซิเจนในเลือดของผู้ป่วยนั้นอยู่ในเกณฑ์ปกติ
ซึ่งทั้งนี้ผู้คนส่วนใหญ่จะเข้าใจว่าเครื่องช่วยหายใจและเครื่องผลิตออกซิเจนเป็นเครื่องเดียวกัน แต่แท้จริงแล้วระบบการทำงานนั้นต่างกันอย่างสิ้นเชิง โดยเครื่องช่วยหายใจ (Ventilator) ใช้สำหรับผู้ป่วยที่อยู่ในเกณฑ์วิกฤติไม่สามารถหายใจด้วยตนเองได้ หรือมีภาวะการหายใจล้มเหลว จึงทำให้ราคาเครื่องนี้จะค่อนข้างสูงมากและควรใช้อยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น ในขณะที่เครื่องผลิตออกซิเจน หรือ เครื่องเพิ่มความเข้มข้นของออกซิเจน (Oxygen Concentrator) นั้นจะเป็นเครื่องที่ทำหน้าที่ปล่อยแก๊สออกซิเจนที่มีความเข้มข้นสูงกว่าอากาศทั่วไปที่เราหายใจกันอยู่นั้นเอง จึงทำให้สามารถใช้กับผู้ป่วยพักฟื้นที่บ้านได้ ใช้งานไม่ยาก และมีราคาไม่สูง โดยในบทความนี้จะมาพูดถึงความแตกต่างของเครื่องทั้ง 2 แบบกัน
เครื่องช่วยหายใจ (ventilator) คืออะไร และทำงานอย่างไร?
เครื่องช่วยหายใจ (ventilator) คือ อุปกรณ์ทางการแพทย์ชนิดหนึ่งที่ช่วยในการนำอากาศที่เหมาะสมสำหรับผู้ป่วยให้สามารถใช้หายใจได้เข้าสู่ปอด และดึงอากาศออกจากปอดของผู้ป่วย จะถูกใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยไม่สามารถหายใจเองได้หรือการหายใจนั้นไม่มีประสิทธิภาพ เช่น ผู้ป่วยโควิด-19 ที่มีอาการหนักหรือการเจ็บป่วยอื่นที่ทำให้เกิดภาวะการหายใจล้มเหลว (respiratory failure) เครื่องจะช่วยส่งอากาศที่แพทย์ได้ทำการตั้งค่าต่างๆ ที่เหมาะสมให้แก่ผู้ป่วย ซึ่งเครื่องช่วยหายใจนั้นมีหลากหลายประเภท และมีการทำงานที่แตกต่างกันอยู่ จึงจะต้องดูตามอาการของผู้ป่วยในการประกอบการวินิจฉัยว่า สมควรที่จะใช้เครื่องช่วยหายใจแบบใด เรามักพบอุปกรณ์นี้ตั้งอยู่ในหน่วยรักษาพยาบาลผู้ป่วยขั้นวิกฤต (ICU) เพราะเป็นเครื่องที่ต้องใช้ความเชี่ยวชาญ โดยการใช้นั้นต้องอยู่ในความดูแลของแพทย์ และราคาค่อนข้างสูง
เครื่องผลิตออกซิเจน (Oxygen Concentrator) ทำงานอย่างไร
เครื่องผลิตออกซิเจน หรือ Oxygen Concentrator เป็นอุปกรณ์ทางการแพทย์ที่ใช้สำหรับผู้ป่วยที่มีความผิดปกติเกี่ยวกับการหายใจ หรือผู้ที่ต้องการออกซิเจน เนื่องจากมีปริมาณออกซิเจนในเลือดแดงที่ต่ำกว่า ซึ่งเป็นทางเลือกให้ผู้ใช้งาน เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีปัญหาถุงลมที่อยู่ภายในปอดไม่สามารถแลกเปลี่ยนออกซิเจนและคาร์บอนไดออกไซด์ได้เพียงพอ เช่น ผู้ป่วยโรคถุงลมโป่งพอง ที่จะต้องใช้อากาศที่มีความเข้มข้นของออกซิเจนมากกว่า 90 % ซึ่งถือว่ามีความเข้มข้นของออกซิเจนมากกว่าอากาศปกติทั่วไปที่มีออกซิเจนอยู่ที่ 21%
หลักการทำงานของเครื่องผลิตออกซิเจนจะอาศัยแรงดันอัดอากาศปกติผ่านสารตัวกรองออกซิเจนที่เรียกว่า "Molecular Sieve" ทำหน้าที่ในการดูดซับโมเลกุลของออกซิเจนเก็บเอาไว้ในถังเก็บออกซิเจน และจะทำการปล่อยไนโตรเจนและแก๊สอื่นๆทิ้งไป ทำให้ภายในถังเก็บออกซิเจนนั้นมีออกซิเจนความเข้มข้นสูง (มากกว่า 90%) และส่งออกซิเจนที่เก็บไว้ในถังนั้นออกมาให้แก่ผู้ใช้งานนั้นเอง เครื่องผลิตออกซิเจนในปัจจุบันมีหลากหลายขนาด ซึ่งในบางรุ่นสามารถให้ออกซิเจนที่อัตราไหลสูงถึง 10 ลิตร/นาที
หากดูจากหลักการทำงานของเครื่องผลิตออกซิเจนแล้วนั้น เครื่องผลิตออกซิเจน ถือเป็นอุปกรณ์ทางการแพทย์ ที่เป็นแหล่งจากแก๊สออกซิเจน แบบแรงดันต่ำนั้นเอง
โดยปกติแล้วการใช้เครื่องผลิตออกซิเจนจะใช้เป็นอุปกรณ์ให้ออกซิเจนแก่ผู้ป่วย หรือเป็นส่วนเสริมของเครื่อง CPAP ในการรักษาอาการหยุดหายใจขณะหลับ หรือ โรคถุงลมโป่งพอง รวมถึงโรคที่เกี่ยวกับปอด และโรคทางเดินหายใจอื่นๆ ซึ่งมีราคาค่อนข้างต่ำกว่าเครื่องช่วยหายใจอย่างมาก
โดยส่วนใหญ่ เครื่องผลิตออกซิเจนนั้นจะมีขนาดให้พิจารณาที่หลากหลายขนาด ซึ่งสามารถแบ่งตามอัตราการไหลสูงสุดที่เครื่องสามารถปล่อยออกซิเจนออกมาได้ คือ ตั้งแต่ 3 ไปจนถึง 10 ลิตร ซึ่งจะมีราคาเริ่มต้นอยู่ที่ 12,000 บาทขึ้นไป
ในการเลือกซื้อเครื่องผลิตออกซิเจนนั้น ก่อนอื่นขอแนะนำให้ปรึกษาแพทย์ก่อนที่จะเลือกซื้อ ว่า ผู้ใช้นั้นควรใช้ในปริมาณเท่าใด เพื่อความเหมาะสม และปลอดภัยต่อผู้ใช้งาน และที่สำคัญคือ ควรพิจารณาในเรื่องของคุณภาพสินค้า และความน่าเชื่อถือของผู้จัดจำหน่ายด้วย ว่าเครื่องสามารถสามารถปรับอัตราการไหลได้ตามที่กำหนดโดยที่ออกซิเจนจะไม่ลดต่ำลงกว่าค่ามาตรฐานใช่หรือไม่
ซึ่งหากผู้ป่วยบางท่านอาจประสบทั้งสองปัญหา คือปอดที่ไม่แข็งแรงและไม่สามารถแลกเปลี่ยนแก๊สออกซิเจนกับคาร์บอนไดออกไซด์ได้เพียงพอ ก็ต้องใช้เครื่องช่วยหายใจเพื่อให้ได้อากาศในปริมาณที่เหมาะสม ซึ่งผู้ป่วยประเภทนี้แพทย์ก็จะให้ใช้เป็นเครื่องผลิตออกซิเจนหรือเครื่องช่วยหายใจ รวมไปถึงการใช้งานร่วมกันทั้งสองเครื่องก็ได้เช่นเดียวกัน
ขอบคุณรูปจาก
https://www.aljazeera.com/news/2021/5/11/covid-19-why-how-and-when-is-medical-oxygen-used
https://www.cbc.ca/news/canada/british-columbia/ventilator-faq-covid-19-1.5515678
