เครื่องพ่นละอองยาใช้งานอย่างไร มีแบบไหนบ้าง ?

      เครื่องพ่นละอองยา (Nebulizer) เป็นอุปกรณ์ที่ใช้สำหรับรักษาโรคเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจหรือโรคอื่น ๆ นอกจากจะช่วยให้ความชุ่มชื้นแก่ระบบทางเดินหายใจและช่วยละลายเสมหะแล้ว ยังมีคุณสมบัติเปลี่ยนตัวยาน้ำให้กลายเป็นละอองฝอยเล็ก ๆ และใช้เวลาในการออกฤทธิ์เร็วกว่าการพ่นยาด้วยวิธีอื่นโดยให้ผลข้างเคียงค่อนข้างน้อย เพื่อให้ยากระจายเข้าสู่ทางเดินหายใจโดยตรง จึงทำให้ยาออกฤทธิ์ได้อย่างเต็มที่ นอกจากนี้อุปกรณ์ยังถูกปรับโฉมให้มีขนาดเล็กและเบาลงทำให้สามารถไปใช้ตามสถานที่ต่าง ๆ ได้สะดวกมากขึ้นในปัจจุบัน ด้วยสาเหตุนี้เองจึงทำให้เครื่องพ่นละอองยา (Nebulizer) เป็นเครื่องมือที่ผู้ป่วยนิยมใช้ เพราะสามารถใช้ได้กับคนทุกเพศทุกวัย แต่ทั้งนี้แพทย์จะแนะนำให้ใช้กับทารก เด็กเล็ก ไปจนถึงผู้ป่วยที่ไม่สามารถกำหนดลมหายใจด้วยตนเอง รวมถึงผู้ป่วยที่จำเป็นต้องได้รับยาพ่นในปริมาณมากด้วย

หลักการทำงานของเครื่องพ่นละอองยา (Nebulizer) 

ในการใช้เครื่องพ่นยา ผู้ใช้ต้องนำกระเปาะยาและหน้ากากต่อเข้ากับเครื่อง โดยตัวเครื่องจะทำงานด้วยการอัดอากาศหรือแรงดันเพื่อดันยาให้เกิดเป็นละอองฝอยในขนาดอนุภาคยาที่เหมาะสมกับการรักษา ซึ่งทั้งนี้ การเกิดละอองฝอยจะขึ้นอยู่กับคุณสมบัติของเครื่องพ่นยาแต่ละชนิดด้วย โดยการพ่นยาที่เป็นฝอยละอองจะช่วยให้ผู้ป่วยสูดดมยาได้ง่ายกว่าการใช้ยาพ่นทั่วไป เพราะตามปกติแล้วหากผู้ป่วยมีอาการเกี่ยวกับทางเดินหายใจ ผู้ป่วยจะหายใจเข้าออกได้เพียงสั้น ๆ ทำให้สูดดมยาจากเครื่องพ่นยาทั่วไปที่ต้องอาศัยการหายใจเข้าลึก ๆ ได้ไม่เต็มที่

        เครื่องพ่นยาชนิดนี้สามารถออกฤทธิ์เร็วและชนิดที่ออกฤทธิ์ยาวนาน ซึ่งแพทย์อาจแนะนำให้ผู้ป่วยใช้ยาเพียงชนิดเดียวหรือหลายชนิดในการรักษา โดยทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสุขภาพของผู้ป่วยและความรุนแรงของโรคเป็นหลัก ซึ่งกรณีที่ต้องใช้ยาหลายชนิด ผู้ป่วยอาจได้รับตัวยาที่ผสมแล้วและพร้อมสำหรับใช้งานทันที หรืออาจจำเป็นต้องผสมยาด้วยตนเองก่อนนำไปใช้

เครื่องพ่นละอองยา (Nebulizer) มีทั้งหมดกี่แบบ ?

เครื่องพ่นยา แบ่งออกเป็นหลายรูปแบบ โดย 3 รูปแบบที่เป็นที่นิยม มีดังนี้

• เครื่องพ่นละอองยา แบบ Compressor เป็นเครื่องพ่นละอองยาแบบอัดอากาศที่ทำให้ยาแตกตัวเป็นละอองฝอย นิยมมีติดไว้ที่บ้าน เพราะตัวเครื่องมักมีขนาดใหญ่ จึงไม่เหมาะแก่การพกพา

• เครื่องพ่นละอองยา แบบ Ultrasonic เป็นเครื่องพ่นละอองยาแบบอัลตราโซนิก โดยใช้พลังงานไฟฟ้าเพื่อสร้างคลื่นเสียงอัลตราโซนิก ทำให้ยาแตกตัวกลายเป็นไอน้ำขนาดเล็กละเอียด ข้อดีคือมีขนาดเล็กและพกพาสะดวก

• เครื่องพ่นละอองยา แบบ Mesh เป็นเครื่องพ่นละอองยาที่ใช้หลักการสั่นจนทำให้ยาแตกตัวเป็นละอองฝอยผ่านตะแกรงถี่ โดยส่วนใหญ่เครื่องจะทำงานโดยอาศัยแหล่งพลังงานจากภายนอกอย่างแบตเตอรี่ ข้อดีของเครื่องชนิดนี้ คือ ตัวเครื่องมีขนาดเล็ก เสียงเบา และพกพาง่าย

หลักในการเลือกใช้เครื่องพ่นละอองยา

แม้ว่าแพทย์อาจจะแนะนำเครื่องพ่นละอองยาที่เหมาะสมกับการรักษาของคุณมาให้แล้ว แต่คุณก็มีสิทธิ์ที่จะเลือกยี่ห้อ ขนาด และคุณสมบัติการใช้งานอื่น ๆ ตามความต้องการของคุณเอง ก่อนจะเลือกเครื่องมือคุณควรศึกษาข้อมูล และค้นหาเครื่องพ่นละอองยาที่มีคุณภาพสูงสุด โดยอาจพิจารณาจากปัจจัยเหล่านี้

•      ความเหมาะสมกับอาการ
•      อายุ สภาพร่างกาย และความสามารถในการรับรู้ของผู้ป่วย
•      ประสิทธิภาพของอุปกรณ์
•      ความสะดวกในการพกพา
•      ปัจจัยแวดล้อม
•      ความทนทาน
•      ค่าใช้จ่าย
•      อุปกรณ์เสริม

ส่วนใหญ่เครื่องเครื่องพ่นละอองยา ประกอบด้วยอุปกรณ์หลัก คือ ตัวเครื่องพ่นยา กระเปาะยา หน้ากากหรือท่อหายใจ และท่ออากาศ นอกจากนี้ ยังมีตัวยาที่ทางแพทย์และผู้เชี่ยวชาญแนะนำให้ใช้ ซึ่งความถี่และระยะเวลาในการสูดดมยาที่เหมาะสมจะขึ้นอยู่กับวิจารณญาณของแพท์เป็นหลัก ผู้ใช้จึงควรปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด เพื่อความปลอดภัยในการใช้งาน

โดยผู้ใช้ควรปฏิบัติตามคำแนะนำในการใช้เครื่องพ่นยาแบบ Nebulizer ดังต่อไปนี้

• ทำความสะอาดโดยล้างมือให้แห้ง
• เทยาลงในเครื่องตามปริมาณที่แพทย์กำหนด โดยใช้ภาชนะตวงที่สะอาดและมีคุณภาพเพื่อตวงยาให้พอดี
• ประกอบเครื่องพ่นละอองยากับหน้ากาก
• ต่อสายให้ออกซิเจนโดยด้านหนึ่งต่อกับตัวเครื่อง และด้านหนึ่งเข้ากับเครื่องพ่นละอองยา
• นั่งตัวตรงในท่าสบาย ๆ บนเก้าอี้ สวมหน้ากากให้พอดีกับใบหน้า และควรพ่นยาในท่านั่ง 
• ค่อย ๆ หายใจเข้าลึก ๆ และควรกลั้นหายใจไว้ 2-3 วินาทีก่อนปล่อยลมหายใจออกมา เพื่อช่วยให้ยาเข้าไปในทางเดินหายใจได้ลึกขึ้น
• สูดดมยาต่อไปจนกว่ายาในเครื่องทำฝอยละอองจะหมด เมื่อยาหมด เครื่องพ่นยาจะส่งเสียงดังเป็นช่วง ๆ ซึ่งจะมียาเหลืออยู่ในเครื่องทำฝอยละอองในปริมาณน้อยมาก ซึ่งหากมียาติดอยู่ด้านข้างของเครื่องทำฝอยละออง ให้เขย่าตัวเครื่องเบา ๆ เพื่อช่วยให้ยาหลุดออก
• ปิดเครื่อง ถอดปลั๊ก และทำความสะอาดเครื่องพ่นละอองยา จากนั้นถอดสายต่อแยกถ้วยยากับท่อพ่นยาหรือหน้ากาก และล้างถ้วยยากับท่อพ่นยาด้วยน้ำสบู่แล้วล้างด้วยน้ำให้สะอาดทุกครั้งที่ใช้ จากนั้นนำอุปกรณ์ไปผึ่งลมให้แห้ง ส่วนสายพ่นทำความสะอาดอาทิตย์ละครั้งหรือดูตามสภาพการให้งาน โดยอาจจะใช้ลมจากเครื่องเป็นตัวช่วยให้แห้งเร็วขึ้นได้

·      วิธีทำความสะอาดเครื่อง Nebulizer

ผู้ใช้ควรล้างเครื่องพ่นยาหลังจากใช้งานทุกครั้ง และฆ่าเชื้อเครื่องพ่นยาทุก ๆ 3 วัน เพื่อป้องกันเชื้อแบคทีเรียและเชื้อโรคอื่น ๆ ที่อาจเป็นอันตรายต่อร่างกาย โดยมีวิธีการ ดังนี้

• การล้างอุปกรณ์ต่าง ๆ ถอดหน้ากากและเครื่องทำฝอยละอองออกจากตัวเครื่องอัดอากาศ แล้วล้างทำความสะอาดด้วยน้ำอุ่นและน้ำยาล้างจานสูตรอ่อน ๆ จากนั้นจึงนำมาตากบนผ้าสะอาดและปล่อยทิ้งไว้ให้แห้ง โดยไม่จำเป็นต้องถอดท่อคอมเพรสเซอร์ออกมาล้างทำความสะอาดด้วย

• การฆ่าเชื้อ ถอดหน้ากากและเครื่องทำฝอยละอองออกจากตัวเครื่องอัดอากาศ แล้วล้างทำความสะอาดด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อที่แพทย์แนะนำให้ใช้ หากไม่มีน้ำยาฆ่าเชื้อ ให้ล้างด้วยน้ำผสมกับน้ำส้มสายชูแทน โดยใช้น้ำส้มสายชู 1 ส่วนต่อน้ำอุ่น 3 ส่วน จากนั้นให้แช่น้ำยาฆ่าเชื้อทิ้งไว้ประมาณ 1 ชั่วโมง หรือตามเวลาที่ระบุไว้บนฉลาก เมื่อถึงเวลาที่กำหนดแล้ว ให้นำมาล้างด้วยน้ำอุ่นอีกครั้งและตากไว้บนผ้าสะอาดแล้วปล่อยให้แห้ง

นอกจากนี้ ผู้ใช้ควรเปลี่ยนท่อคอมเพรสเซอร์ใหม่เป็นประจำ เพื่อป้องกันการสะสมของเชื้อโรคด้วย

ข้อมูลอ้างอิงจาก : Pobpad (ม.ป.ป).  Nebulizer เครื่องพ่นละอองยา เพื่อการรักษาโรคหอบหืด [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก https://www.pobpad.com/nebulizer-%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9E%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%AD%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%A2%E0%B8%B2-%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%B7%E0%B9%88  (วันที่สืบค้นข้อมูล: 12 พฤษภาคม 2565).